Je m’en souviens

22-Июнь, 2016

В.И. Ленин

Бөлүшүңүз

Тарых бизге кээде мыйыгынан жылмаят, муну билчү белең дегенсип...

Женевада улуу жол башчынын өзгөчө изи калган үч үй бар. Эң биринчиси - ошол кезде эле орустар “каружка” деп атачу, азыркы Каруж (Carouge) көчөсү 91-93 үй. (Бул жакта көчө номерлери ар бир үйгө эмес ар подъездге коюлат. Ж.Э.) Ошол “каружка” орустар топтолуп, жыш жайгашкан сүйүктүү району болгон экен. Анткени ошол үйдө айтылуу “Искра”, “Вперед”, “Женевская школа марксизма” гезиттеринин типографиясы болгон. Андан сырткары жубайлар Лепешинскийлердин жүз орундуу ашканасы болуптур. Жалындуу революциячылдарга айла жок турбайбы, ошол Ольга Борисовна Лепешинская дегендин (кийин академик жана Сталиндик сыйлыктын ээси) атасы Орусияда менчик шахтасы, менчик кемеси, кирешелүү катар үйлөрү бар ченебеген бай адам болгон экен дагы, көзү өткөн соң ал байлык кызына мураска калат. Лепешинская болсо ал байлыкты демөөрчү катары революциячылдарга ошол ашканадан бекер тамак жасап берчү экен. Андан тышкары ал үйдө революциялык адабияттардан турган китепкана жайгашыптыр. Ал китепкана кийин КПСС БК тушунда Марксизм-Ленинизм Институтун түптөөгө негиз болгон дешет.

À Genève, il y a trois endroits où le leader bolchévique, Vladimir Lénine, a laissé ses traces. Le premier, c’est « Karoujka », rue de Carouge 91-93. Les russes bolcheviques aimaient cet endroit, car il y avait un restaurant de 100 places qui appartenait à la famille de Lepechinskaïa. Dans la même maison à la Carouge se trouvait la typographie (l’imprimerie) des journaux bolcheviques : "Iskra ", " En avant " et " Ecole marxisme de Genève ". L'Iskra (étincelle) jouait un grand rôle, car comme l’a dit Lénine lui-même : "Un journal est l'arme essentielle pour nourrir une révolution".

À part ça, dans cette maison, il y avait la bibliothèque composée de littérature révolutionnaire. Durant la période de l'URSS, cette bibliothèque fut à la base de la fondation de l'institut de Marxisme-Léninisme.

There are three places in Geneva where Bolshevik leader Vladimir Lenin left his mark. The first is "Karoujka", rue de Carouge 91-93. The Bolshevik Russians loved this place because it had a 100-seat restaurant that belonged to the Lepechinskaya family. In the same house in Carouge was the typography (printing works) for the Bolshevik newspapers: "Iskra", "En avant" and "Ecole marxisme de Genève". Iskra (spark) played a major role, because as Lenin himself said: "A newspaper is the essential weapon for nurturing a revolution".

Apart from that, the house also housed a library of revolutionary literature. During the period of the USSR, this library was the foundation of the Institute of Marxism-Leninism.

В Женеве есть три места, где оставил свой след лидер большевиков Владимир Ленин. Первое - "Каружка", улица Каруж, 91-93. Русские большевики любили это место за то, что в нем находился ресторан на 100 мест, принадлежавший семье Лепехинской. В этом же доме на Каруже находилась типография (печатные работы) для большевистских газет: "Искра", "En avant" и "Ecole marxisme de Genève". Искра" играла важную роль, ведь, как говорил сам Ленин: "Газета - это главное оружие для воспитания революции".

Кроме того, в доме размещалась библиотека революционной литературы. В период существования СССР на базе этой библиотеки был создан Институт марксизма-ленинизма.

Ленин жашаган үй. Каруж көчөсү, Женева

Өткөндө ушундай тарыхый үйдү сүрөткө тартып алайын деп ал жерге атайын бардым. Алдынан тынымсыз трамвайлар, элдер өткөн, кыдыракей дүкөнчөлөр жайгашкан 91-93- үй. Жол башчы жашаган үй-китепчедеги (“Владимир Ульянов, литератор. Каруж көчөсү 91”) маалымат боюнча ал квартира үчүн “литератор” жылына 600 франк төлөчү экен. Бүгүнкү күнү дал ошол подъезд түбүнө португалдар бакалея дүкөнүн анан дагы чакан кофекана ачышкан экен. Карап турсам алар өздөрүнчө бакылдашат. Элге сыр бербей, маңдайында көпкө туруп ошол тарыхка сүңгүйм. Элестетем. Дал ошол подъездге атайын барып кирем, дубалдарын кармалайм. “Аялынан бою кичирээк, жапалдаш, өңү серт өңдүү, начар, эски кийим кийинген, бирок бар нерсеге ышкылуу, тимеле талашып-тартышканды сүйгөн” адам эле деп сүрөттөйт Лениндин Женевадагы эмигрант замандаштарынын бири Ариадна Тыркова-Вильямс эскерүүлөрүндө. “Күлгөндө оозун ачпай жөн гана жылмайып, монгол көздөрү жүлжүйө түшөөр эле... ” Каруж көчөсүнүн боюнан дал ошондой адамды элестеттим.

Андан кийин экинчи даректи колума камдап шаардын Жонксион деген районуна жөнөдүм. Барып эле үйдүн бооруна илинген темир тактаны көрдүм. Анда: “Владимир Ильич Ульянов. Ленин. Советтер Союзунун түзүүчүсү. Бул үйдө 1904-жылдан 1905-жылга чейин жашаган” деп жазылып турат.

Үчүнчү дарек биз жанынан такай өтчү Женева университетинин дал маңдайындагы жапондордун "Такуми" кафеси. Илгери бул кафенин ордунда Ландольт деген пивокана болуптур. Ленин башында турган большевиктер жумуштан чыгышкан соң дайыма ушул пивоканага келишчү экен. Баса, Ленин пивону абдан жакшы көрчү тура. Ал пивоканада “Ленин” деп бычак менен кырып жазылган жыгач, чоң, тегерек үстөл болгонун Женеванын мурдагы мууну эле эмес жаштарынын көбү да кабардар экенине өзүм сураштырып жүрүп ынандым. “Андай үстөл бар болгону ырас, бирок кийин ал кайда калгандыгынан кабарым жок.

Karoujka : un pied dans l’histoire russe

Je suis allé voir de mes propres yeux la maison de "Karoujka", située dans une rue bruyante. Devant cet immeuble, les trams et les voitures passent sans arrêt. Selon le bail, Lénine était nommé comme "littérateur", et payait 600 francs par année pour son logement. De nos jours, au rez-de-chaussée de cet immeuble, se trouvent une épicerie et un café portugais. Les gens boivent et bavardent. En silence, je regarde cette allée 91-93 et je pénètre dans l'histoire. Une de ses camarades émigrantes de Genève le décrit ainsi : "Un homme toujours mal habillé, plus petit que sa femme, le visage vérolé, bref pas une beauté, mais d'après la voisine en question un personnage amical qui s'intéressait à tout et à tous".

J'ai imaginé une personne exactement comme celle décrite dans la rue de Carouge. Ensuite, je me suis dirigé vers la Jonction où se trouve une deuxième maison où est suspendu une plaque, marquée "Vladimir Ilitch Oulianov, Lénine, Fondateur de l'Union soviétique, habita cette maison de 1904 à 1905".

Karoujka: a foot in Russian history

I went to see 'Karoujka' with my own eyes, in a noisy street. In front of the building, trams and cars go by non-stop. According to the lease, Lenin was appointed as a "literator", and paid 600 francs a year for his accommodation. Today, on the ground floor of the building, there is a grocery shop and a Portuguese café. People are drinking and chatting. In silence, I look down this alleyway 91-93 and step into history. One of his fellow emigrants from Geneva described him as follows: "A man who was always badly dressed, shorter than his wife, with a face full of pox, in short not a beauty, but according to the neighbour in question a friendly character who was interested in everything and everyone".

I imagined a person exactly like the one described in the rue de Carouge. Then I headed for the Jonction, where there is a second house with a plaque reading "Vladimir Ilitch Ulyanov, Lenin, Founder of the Soviet Union, lived in this house from 1904 to 1905".

Каружка: ступенька в историю России

Я побывал на шумной улице и увидел "Каруйку" своими глазами. Перед зданием безостановочно проезжают трамваи и автомобили. Согласно договору аренды, Ленин был назначен "литератором" и платил за проживание 600 франков в год. Сегодня на первом этаже здания находится продуктовый магазин и португальское кафе. Люди пьют и болтают. В тишине я смотрю на этот переулок 91-93 и погружаюсь в историю. Один из его товарищей по эмиграции из Женевы описывал его следующим образом: "Человек, который всегда был плохо одет, ростом ниже своей жены, с лицом, покрытым оспинами, словом, не красавец, но, по словам соседа, дружелюбный, интересующийся всем и вся".

Я представил себе человека, точно такого же, как описанный на улице де Каруж. Затем я направился на Жонкен, где находится второй дом с мемориальной доской "Владимир Ильич Ульянов, Ленин, основатель Советского Союза, жил в этом доме с 1904 по 1905 год".

Башкысы, Ландольт пивоканасы орус революциячылдарынын, студенттеринин жана орус эмигранттарынын жандуу оруну болгондугу чындык” дейт, Женева университетинин тарых мугалими Ирэн Херрман. Жанында Бастион деген чоң парк болгон үчүн ал жерде дайыма эл көп болуп, ал жерден французчага караганда орусча сүйлөшкөндөрдү көп угууга болоор эле деп эскеришет. Ошол кездеги эмигрант Бонч-Бруевичтин эскерүүсүндө бир күнү 1903 – жылы пивокана жайгашкан ошол имаратта орус социал-демократтарынын 2-съездине В.И.Ленин велосипеди менен шашып келатып дөңгөлөгү трамвайдын рельсине кирип кетип, катуу жыгылат экен. Болгондо да бети менен түшүп, догдурга барууга туура келиптир. Акыры кечигип келип, докладын көзүн таңдырган бойдон окуган экен. Лениндин докладынан кийин жарыш сөзгө Ю.Мартов чыгып Г. Плехановду жамандап, экөө кырды-бычак болуп ошол жерден бири-бирин дуэлге чакырганга чейин барган, деп жазат ал эскерүүсүндө. Баса, Плехановдун квартирасы дал ошол пивокананын катарында болгон экен. Ал эми Бобровская-Зеликсон өзүнүн “Подпольщиктин күндөлүгүндө” 1904 – жылы жаңы жылдын урматына Ленин башында турган партиялаштары болуп Ландольт пивоканасында чогулуп, пиво ичишип, ошол жерден Ленин: “Улуу бороон жакындап келатат” деп жаңы жылдык тост айтканын эскерет.

Эмесе, кызыгууну туудурган Лениндин банктагы эсеби. Швейцариянын финансы борбору эсептелген Цюрих шаарындагы Банхофштрасс кантоналдык банкында В.И.Ульяновдун ысымына катталган банк эсеби болгондугу жөнүндө маалымат биринчи ирет Орусияда 1997-жылы маалым болгон экен. Ошентип Лениндин мураскорлору айтылуу Ernst&Young компаниясына ал эсептин чоо-жайын билип берүүсүн өтүнүп кайрылышат. Жыйынтыгында 1917-жылдан бери Цюрих шаарындагы UBS банкында, 611361 эсеп номеринде В.И.Ульяновдун (Ленин) наамында 12,9 франк сакталуу экендиги маалым болгон. 1917-жылы ал сумма болгону 5 франк, 5 сантим болгон экен дагы дээрлик 100 жыл өткөнчө ал сумманын пайызы 12,9 франкка өсүптүр. Бул боюнча маалымат топтоп жатып Швейцарияда жашаган жазуучу Михаил Шишкиндин “Русская Швейцария” китебин таап алдым. Көрсө, Ленин Швейцариядан Орусияга биротоло кетип жатып банктагы акчасын бүт алат дагы “түбүндө” калган 5 франк, 5 сантимди жана өзүнүн банктагы сактык китепчесин большевиктердин Цюрих боюнча секциясынын катчысы Моисей Харитоновдун жубайы Раиса Харитоновага “партиянын взносун төлөп кой” деп калтырат экен. Р. Харитонова кийин эскерүүсүндө Лениндин аманатын аткарганы кантоналдык банкка кантип барганын төмөнкүчө эскериптир.

Lénine : amateur de bière

La troisième adresse de Lénine se situait juste en face de l'université de Genève près du parc des Bastions, là où se trouve aujourd'hui un restaurant japonais "Takumi". A l'époque, il y avait une brasserie nommée "Landolt". À ce propos, Lénine était un grand amateur de bière. Le père de la révolution russe aurait d’ailleurs gravé son nom sur une table de la Brasserie Landolt.

Un de compatriote de Lénine, Bobrovskaia-Zélikson disait dans sa mémoire qu’en 1904, à la veille d nouvel an au Landolt, Lénine portait un toast et parlait de : "La grande tempête qui s'approche".

On a beau être le père du communisme, on n'en a pas moins un compte dans une banque bien capitaliste, l’Union de Banque Suisse ! En 1917, sa révolution tant attendue est sur le point de se réaliser en Russie et il décide de retourner au pays. Mais avant de quitter Genève, Lénine passe à la banque. Il vide son compte, exceptés 5 francs et 5 centimes, correspondant à sa contribution au parti. Cent ans plus tard, le compte existe toujours et les 5 francs et 5 centimes sont devenus 12 francs 90 centimes, grâce aux intérêts.

La petite Histoire est souvent plus intéressante que la grande Histoire, particulièrement dans ce cas, pour ceux qui ont vécu sous le régime soviétique.

Lenin: a beer-lover

La troisième adresse de Lénine se situait juste en face de l'université de Genève près du parc des Bastions, là où se trouve aujourd'hui un restaurant japonais "Takumi".

A l'époque, il y avait une brasserie nommée "Landolt". À ce propos, Lénine était un grand amateur de bière. Le père de la révolution russe aurait d’ailleurs gravé son nom sur une table de la Brasserie Landolt.

Un de compatriote de Lénine, Bobrovskaia-Zélikson disait dans sa mémoire qu’en 1904, à la veille d nouvel an au Landolt, Lénine portait un toast et parlait de : "La grande tempête qui s'approche".

On a beau être le père du communisme, on n'en a pas moins un compte dans une banque bien capitaliste, l’Union de Banque Suisse ! En 1917, sa révolution tant attendue est sur le point de se réaliser en Russie et il décide de retourner au pays. Mais avant de quitter Genève, Lénine passe à la banque. Il vide son compte, exceptés 5 francs et 5 centimes, correspondant à sa contribution au parti. Cent ans plus tard, le compte existe toujours et les 5 francs et 5 centimes sont devenus 12 francs 90 centimes, grâce aux intérêts.

La petite Histoire est souvent plus intéressante que la grande Histoire, particulièrement dans ce cas, pour ceux qui ont vécu sous le régime soviétique.

Ленин: любитель пива

La troisième adresse de Lénine se situait juste en face de l'université de Genève près du parc des Bastions, là où se trouve aujourd'hui un restaurant japonais "Takumi". A l'époque, il y avait une brasserie nommée "Landolt". À ce propos, Lénine était un grand amateur de bière. Le père de la révolution russe aurait d’ailleurs gravé son nom sur une table de la Brasserie Landolt.

Un de compatriote de Lénine, Bobrovskaia-Zélikson disait dans sa mémoire qu’en 1904, à la veille d nouvel an au Landolt, Lénine portait un toast et parlait de : "La grande tempête qui s'approche".

On a beau être le père du communisme, on n'en a pas moins un compte dans une banque bien capitaliste, l’Union de Banque Suisse ! En 1917, sa révolution tant attendue est sur le point de se réaliser en Russie et il décide de retourner au pays. Mais avant de quitter Genève, Lénine passe à la banque. Il vide son compte, exceptés 5 francs et 5 centimes, correspondant à sa contribution au parti. Cent ans plus tard, le compte existe toujours et les 5 francs et 5 centimes sont devenus 12 francs 90 centimes, grâce aux intérêts.

La petite Histoire est souvent plus intéressante que la grande Histoire, particulièrement dans ce cas, pour ceux qui ont vécu sous le régime soviétique.